Celem zapewnienia skutecznej pomocy w razie wszelkich zdarzeń w Porcie należy dysponować odpowiednią liczbą jednostek lądowych jak i pływających sił jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Statek pożarniczy - jednostka pływająca przeznaczona do zwalczania pożarów na jednostkach pływających i na obszarach portowo-stoczniowych (od strony morskiej).

Istnieją różne kryteria podziału statków pożarniczych. Najistotniejszy jest podział według rejonu działania, tj. na rzeczne i morskie, a te ostatnie na portowe i redowe. W polskich portach morskich przyjął się również podział na statki lekkie, średnie i ciężkie.

Budowa statku determinują także rozmieszczenie i wyposażenie w sprzęt pożarniczy, ekologiczny (głównie zapory), wolnego pokładu do zadań bojowych i rozłożenie sprzętu, pomieszczeń dla załogi i poziomu wyposażenia w zależności od sposobu ich użytkowania.

Wyposażenie statku pożarniczego musi obejmować bardzo wiele pozycji, co jest związane z jego zastosowaniem do gaszenia pożaru i do celów ratowniczych.

Najważniejszym uzbrojeniem pożarniczym jest instalacja wodna, a właściwie cały złożony system instalacji różnych przeznaczeń.

Istnieją tendencje do wykorzystania statków pożarniczych jako holowników, do zwalczania pożarów wylewów ropy i oczyszczania wód powierzchniowych w porcie, do ratowania tonących statków, do których wdarła się woda, wydobywania topielców itp.

Stan liczebny załogi statku pożarniczego jest indywidualnie ustalony przez właściwy urząd morski na wniosek armatora.